Plat
Oeët väörig jaor zag mich ’s emes: “Prima desse sjriefs, mer den waal in ’t plat gaer.” Nou, ich sjrief gaer in ’t plat. Messjien waal net zoeë gemekkelik ouch. Mer ’t rare is, det ich ’t gebroek van plat as sjrieftaal gans laot aafhange van ’t óngerwerp. Op de ein of anger meneer speel ich ouch mekkelikker mèt de taal, as ’t in ’t Nederlands kèn. Kieke of we dao verangering in kènne brènge.
Limburgs is ein dialekt det anges as ’t Fries, nogal versjiltj per regio en soms zelfs per plaats. D’r is dus noeët ein inkele Limburgse spelling gewaes. Hoofdregel is desse ’t sjriefs wie desse ’t oetsprèks. Väör de klanke zeen waal regels opgestèldj. Limburgs is dus mieër ein streektaal den ein offisjeel dialekt. De groeëtste diskussie in de kemmissie Kwiebusgezèt höbbe wae altied äöver oea of oeë. Dink aan Thoear of Thoeër. Ich bön van meining det miense oet Thoeër en Wèssem de a väöl dudelikker oetspraeke as det wae hiej Naer, Roggel, Haele en Heitse det doon. En dus sjrief ich oeë. Mer degene dae vintj det ‘t anges mót, geine paniek, ich äöverlaef det waal.
Vreuger lete miense ós of mich geluive, det asse ouch mer ein bietje kans wools höbbe óm in ’t laeve te slage, de Limburgse tóngval de NIX-faktor in dien laeve zooj zeen. Nou det höb ich geweite. Wie ich 3 jaor woor en in Utrecht in ’t ziekehoos loog, deeje die miense dao net as of ze mich neet verstónge. Mien geblaer woor den nog waal universeel. Mer mien toelichtinge op det geblaer bliekbaar ein saort boetenaardse vorm van kommunikasie. Nog noeët emes, mèt mien aafgeplekdje ouge, zoeë gek zeen kieke. Väör mich woor Utrecht den ouch zón saort van boetelandj. Toen al naom ich mich väör, óm later as ich groeët woor, biej de Kwiebusgezèt te gaon en die den hoes aan hoes in Utrecht te gaon verkoupe. Det zooj ze waal lieëre.
Oppe lieëgere sjoeël waerdje de kinjer die ’t bèste Naerse aksent in häör ABN haaje zitte, gemekkelik te kakke gezatte. Det woor daonao oppe HAVO neet anges. Of eigelik deeje ze d’r dao nog ein sjöpke baoveop. Mer ja, det woor logies. Dao zoot’se tösse allemaol importkinjer oet Heitse, Haele en Häör. Det woore de plaatse woeë Hollenjers, die hiej kwome wèrke, ’t gemekkelikst ginge woeëne. Die van Naer woore dus boere. Det ich väörzichtig probeerdje dudelik te make det miene pap geine boer mer eine tuinder woor, mook totaal gein indrök. ’T woor in dae tied, det ich väör ’t ieërst ouch de Janse Bagge Bend op Hilversum 3 huerdje. De R.O.Z., de Limburgse zender, woeë JBB óngetwiefeldj ouch te huere woor, kwoom d’r äöverdaag biej ós neet op. Die woore te links volges mien pap. Ich kèn mich herinnere det ich dao nog nachte äöver höb wakker gelaege. Ómdet ich mèt voetballe ouch hieël erg links woor. Bang as ich woor óm vanwaege mien geweldige linkerbein van de voetbalklup aafgehaoldj te waere.
Janse Bagge dus. Eigelik ’t begin van ’t besef det plat kalle neet allein get woor waat’se toes dees of mèt vriendjes. Nae, in ’t plat kósse ouch angere leedjes den vastelaovesleedjes zinge. In ’t plat kósse zelfs sjrieve. Mer ich vónj ’t in ’t begin hieël erg vraemdj klinke. Miene eige taal op Hilversum 3. Ein jaor of vief daonao kwoom Rowwen Heze op miene paad. Dae paad waerdje eine autowaeg. Inmiddels is plat ein saort van cultureel erfgoed. Bewaeze is det plat kalle en tegeliekertied oppe lieëgere sjoeël ABN lieëre gaaroet neet slecht is. De meiste van ós woore al twieëtalig wie de term nog mós waere oetgevónje.
Mich liektj det valle äöver ein Limburgs aksent in dien taal in deze tied waal ein gepasseerd stasjon is. Wae wille toch multiculti zeen? Nou, in det plaetje passe wae presies. Det we dao noe spesjale daag en spesjale vereniginge väör mótte höbbe, óm ós eige taal in standj te haoje, vinj ich biezunjer. Op ein bepaolde meneer kèn ich ’t zeker waardere, mer de óngerwerpe of thema’s die ze dao keeze, zeen volges mich dök te kultureel väör de meiste miense. Kultuur mót en kèn gemekkelikker. Kiek mer nao biejväörbeeldj Frits Criens, Janse Bagge en Rowwen Hèze. As get vanzelfspraekendjs as taal al neet op ein normaal meneer kèn waere vastgehaoje, get waat we edere daag gebroeke, den moge we ós terecht zörg make äöver eine hieële houp angere tradisies. Den zeen ich mèt groeëte vrees “Daar staat een paard in de gang” de pauzes op ’t LVK nog waal vulle.
GR HANS
